Zand wordt gebruikt voor heel veel toepassingen. Dat zand moet natuurlijk ergens vandaan komen. Tot de jaren 60 werd zand voornamelijk gevonden op het land. Dat bracht echter verschillende nadelen met zich mee, zowel voor de natuur als voor de mens (denk maar aan overlast door geluid, stof en vrachtwagenverkeer). Daarom werd er geleidelijk aan overgeschakeld naar het ontginnen van zand uit de zee. De overheid bakende bepaalde zones af en de ontginningsbedrijven kunnen een vergunning krijgen om daar zand op te zuigen. Maar hoe zit dat nu met die zandwinning? Hoe gaat dat in zijn werk, wat met onze zandvoorraad en waarvoor wordt het ontgonnen zand gebruikt? Kom alles te weten in 7 vragen en antwoorden.
Zeezand wordt enerzijds gebruikt in de bouwsector en anderzijds voor de bescherming van de Belgische kust.
De bouwsector twijfelde oorspronkelijk om zeezand te gebruiken door de aanwezigheid van zeeschelpen en zeezout. Tegenwoordig gebruikt de bouwsector 75 % van al het ontgonnen zeezand en verwerkt het vooral tot beton, asfalt en metselmortel.
Maar zand speelt ook een niet te onderschatten rol in de bescherming van onze kust tegen stormen. Zo wordt er in de risicozones zand opgespoten op het strand. Op die manier zijn onze stranden hoog en breed genoeg om de kust bij zeer zware stormvloeden tegen overstroming te beschermen. Geraakt het strand toch beschadigd en zijn de opgespoten zandbuffers gedeeltelijk verdwenen, zoals gebeurde bij de storm Ciara, dan wordt er opnieuw zand opgespoten om zo de barrière te herstellen.
Belgisch zeezand is een mengsel van minerale deeltjes door erosie van gesteenten en deeltjes van organische oorsprong zoals schelpfragmenten. De minerale deeltjes worden door de wind en rivieren afgezet in het Belgische deel van de Noordzee. Daarna zorgen de golven en zeestromingen ervoor dat het langzaamaan vermengd wordt met schelpfragmenten. Zandbanken ontstaan onder het wateroppervlak en het is daaruit dat baggerschepen zand ontginnen.
De zandwinning vindt plaats in een aantal gebieden in het Belgische deel van de Noordzee. Die heeft een totale oppervlakte van 3.447 km2 en strekt zich uit over de volledige lengte van de kust (67 km). De diepte varieert tussen de 0 en 55 meter. In dat gebied bevinden zich verschillende zandbanken die tientallen kilometers lang, enkele kilometers breed en tot 20 m hoog kunnen zijn. In overleg werden er vijf wettelijke zones afgebakend waar aan zandwinning kan worden gedaan.
De kwaliteit en diversiteit van het zand is afhankelijk van de zandbank waaruit het wordt opgehaald. Elke zandbank heeft immers een specifieke korrelgrootteverdeling en een verschillend schelpengehalte.
Het zand wordt ontgonnen met een sleephopperzuiger. Dat is een schip dat met sterke pompen zand, klei, slib en grind van de zeebodem opzuigt terwijl de zuigbuis over de bodem wordt voortgesleept, te vergelijken met een stofzuiger. Als de sleepkop ruim boven de bodem hangt, dan zuigt hij enkel water op. Door de kop te laten zakken, kan het mengsel van zand en water geregeld worden. Een sleephopperzuiger slaat het opgezogen materiaal op in haar eigen ruim. Het materiaal bezinkt en het water dat overblijft, stroomt overboord.
Om ervoor te zorgen dat er voldoende zand overblijft, is er een strikte reglementering voorzien. Zo moet een bedrijf dat zeezand wil ontginnen beschikken over een concessievergunning. Daarin liggen de periode en de zones vast waarin het bedrijf zand mag winnen.
De minister van Economie legt jaarlijks vast hoeveel er maximum ontgonnen mag worden per concessiehouder. Hoe diep er mag ontgonnen worden, is voor alle zones en concessies samen vastgelegd d.m.v. kaarten, opgesteld op basis van een referentieniveau. Die kaarten duiden per zone aan waar er nog voldoende geschikt zand aanwezig is en waar de impact op het milieu beperkt is, zodat ontginning mogelijk is. Dit jaar hebben we het aantal plaatsen waar zand mag ontgonnen worden sterk verminderd. Zo voldoen we aan de strenge Europese milieureglementering en blijft er toch voldoende zand beschikbaar voor de bouwsector en de bescherming van onze kust in de komende decennia.Lien Meurisse - Woordvoerster FOD Economie
In 2019 werden 16 schepen ingezet bij de ontginning van zand en grind op zee. Zij ontgonnen in totaal 3.5 miljoen m3 zand.
De medewerkers van de Dienst Continentaal Plat staan in voor het duurzaam beheer van de zandontginning in het Belgische deel van de Noordzee. Zij leveren of verlengen de vergunningen die bedrijven nodig hebben om zand te mogen ontginnen. Zij zorgen daarnaast ook voor het dagelijks beheer van de exploitatieconcessies (verwerking en controle ontginningscijfers, facturatie, controle en opvolging van inbreuken op de wetgeving …).
Op basis van alle beschikbare wetenschappelijke en economische gegevens geven zij in een advies aan de Raadgevende Commissie Zand aan waar en hoeveel zand er ontgonnen mag worden en volgen dat op. Naast de controles op de zandontginning zelf onderzoeken ze ook de impact van de ontginning op het mariene milieu. Daarom vinden er jaarlijks verschillende meetcampagnes plaats aan boord van de onderzoeksschepen RV Belgica en RV Simon Stevin. Die scannen de zeebodem en analyseren op regelmatige basis de kwaliteit van het zand om de impact van de ontginning op te meten en er voor te zorgen dat de gevolgen onder controle blijven.
Meer weten over zandwinning? Je vindt twee uitgebreide brochures over zand- en grindwinning op onze website.
Over FOD Economie
De FOD Economie voorziet de hefbomen voor een competitieve, goedwerkende en duurzame economie en ondersteunt de economische groei van ons land. De FOD neemt deel aan het economisch beleid en werkt mee aan het vastleggen van een modern wettelijk kader voor de Belgische economie, rekening houdend met de institutionele, Europese en internationale context. De bescherming van de consumenten en de ondernemingen, met specifieke aandacht voor de kmo’s, staat hierbij centraal.
Contactgegevens
-
Download vCard
- Lien Meurisse (NL)
-
Enkel voor journalisten
Tel.: +32 2 277 90 93
Gsm: +32 477 55 50 83 - press@economie.fgov.be
Gerelateerde thema's
Gerelateerd nieuws
Luchtvaartmaatschappijen worden gewaarschuwd: “Wees eerlijk over je milieuclaims”
Luchtvaartsector krijgt open brief: correcte communicatie over milieuclaims is verplicht. FOD Economie en ICPEN roepen op tot transparantie en bewijs.
Markten: meer dan de helft van de handelaars in overtreding
Vorig jaar voerde de FOD Economie een uitgebreide onderzoek naar de Belgische markten. Meer dan één op twee handelaars (57,2 %) overtrad de regelgeving.
Genoeg van ongewenste reclameoproepen? Reageer!
Ben je maar al te goed bekend met de eindeloze ongewenste telefoontjes van marketingbureaus? Maak daar meteen een einde aan door je telefoonnummer te registreren op de “Bel-me-niet-meer-lijst”.
Zalando past misleidende prijzen op website aan
De Economische Inspectie van de FOD Economie stelde misleidende promoties of reclame vast op de website van Zalando. Op vraag van België grepen de Duitse autoriteiten in.
Gebruik je boerenverstand, check het etiket!
De FOD Economie start een nationale sensibiliseringscampagne om consumenten aan te moedigen meer weloverwogen en bewuste keuzes te maken bij het consumeren van landbouw- en voedselproducten.