Belgisch EU-voorzitterschap: de bevoorradingsketen van radio-isotopen beveiligen om kankers te genezen

In het kader van het Belgische EU-voorzitterschap brengt de FOD Economie, in samenwerking met het Studiecentrum voor kernenergie (SCK CEN) en het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE), tientallen spelers uit de nucleaire geneeskunde samen in Brussel om te bespreken wat de sector nodig heeft om de gezondheidszorg met radio-isotopen efficiënter toegankelijk te maken voor alle Europese patiënten en deze in de toekomst te verankeren. Ze geven er inzicht over de sectornoden om meer efficiënte geneeskunde met radio-isotopen naar alle Europese patiënten te kunnen brengen en die in de toekomst te kunnen verankeren. Zo liggen onder meer Europese autonomie ook inzake de noodzakelijke infrastructuur op tafel maar ook de erkenning als kritiek geneesmiddel om dit te realiseren.

Nucleaire geneeskunde staat traditioneel sterk in België. Wij zijn wereldspelers inzake diagnostische radio-isotopen en stonden in 2010 aan de wieg van het observatorium voor medische radio-isotopen. Op deze wijze worden crisissen inzake de bevoorrading zo goed mogelijk vermeden.  Veertien jaar na de oprichting van dit observatorium is de conclusie duidelijk: de bestaande infrastructuur moet verder worden uitgebouwd en vernieuwd, zij zijn de pijlers waar onze onderzoekscentra, bedrijven én ziekenhuizen zich op enten. België heeft dan ook een unieke positie om therapeutische radio-isotopen als een cruciale kwestie op de politieke agenda te plaatsen.

Vandaag al behandelen oncologen kankerpatiënten met lutetium-177. Daarnaast zijn nog meer dan 500 klinische studies lopende om het therapeutische effect van nieuwe radiofarmaca of het potentieel ervan voor andere kankersoorten te bewijzen. Ervaring leert dat de radiofarmaca de kans op therapierespons aanzienlijk verhogen, ook bij uitgezaaide kankers en efficiënter zijn. Europa moet vandaag actie nemen om die therapeutische radiofarmaca breed toegankelijk te maken – en dat voor alle Europese patiënten.

België is vastbesloten om daarbij een leidende rol te spelen tijdens zijn voorzitterschap van de Raad van Europese Unie. Het land voegt meteen de daad bij het woord en riep vandaag meer dan 180 oncologen, farmaceutische spelers en wetenschappers samen voor een voorbereidend congres in Brussel om hun inzichten te delen. Hamvraag van de dag is: welke noden kan Europa helpen invullen om therapeutische radiofarmaca beschikbaar, betaalbaar, betrouwbaar, (snel) toegankelijk en kostenefficiënt te maken? En welke obstakels verhinderen de weg naar dat einddoel?

Deze tak in nucleaire geneeskunde heeft nood aan een rijke voedingsbodem om tot bloei te komen. Europa heeft alles in huis om dat te bieden.

Ook na Europese goedkeuring vraagt de implementatie van radiofarmaceutische behandelingen in bepaalde landen meer tijd dan in andere. Neem bijvoorbeeld Italië. In 2022 werd een behandeling met lutetium-177 PSMA door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) goedgekeurd. Toch wordt ze in ziekenhuizen nog niet routinematig ingezet, omdat het nationale gezondheidssysteem dergelijke behandelingen niet terugbetaald. De kloof tussen landen op het gebied van onderzoek is dus nog diep, maar een robuust regelgevend kader kan helpen die kloof te overbruggen. Door onderzoek te stimuleren en training in die specifieke medische takken te verbeteren, streven we naar een versnelde ontwikkeling van dit type kankerbehandelingen. De sector hoopt dat die ontwikkelingen er uiteindelijk voor zullen zorgen dat die behandelingen vroeger in het behandelingsplan komen. Zo kunnen we de strijd tegen kanker effectiever voeren.

Lijst van kritieke geneesmiddelen

Een belangrijk punt is de erkenning van therapeutische radio-isotopen als kritisch geneesmiddel. In december 2023 publiceerde de Europese Commissie de eerste Unielijst van kritieke geneesmiddelen. Die lijst kadert in Europa’s inspanningen om te waarborgen dat patiënten toegang hebben tot de geneesmiddelen die ze nodig hebben, door de voorzieningszekerheid te bevorderen en tekorten te voorkomen.

De strijd tegen kanker win je niet alleen. Een erkenning als kritiek geneesmiddel is een erkenning van een gedeelde, maatschappelijke uitdaging. Het opent de deur naar een nauwere samenwerking en coördinatie in de ontwikkeling, productie en distributie van die cruciale behandelingen, en legt de basis voor een overkoepelend wetgevend kader. 

Europese autonomie

Daaraan gelinkt is ook de Europese autonomie. Het streven naar autonomie versterkt niet alleen de weerbaarheid van Europa, maar draagt ook bij aan de visie van een Gezonde Unie, waarin Europese landen samenwerken om de gezondheidszorg te verbeteren en te waarborgen voor alle Europese burgers.

Europa streeft actief naar autonomie in de productie en levering van diagnostische radio-isotopen en zet tegelijk sterk in op de ontwikkeling van nieuwe therapeutische innovatieve radio-isotopen. Die isotopen zijn essentieel voor de medische zorg van alle Europese patiënten, voor diagnose van hart- en neurologische aandoeningen en kanker Bovendien zijn er de nieuwe therapieën voor de behandeling van kanker. Voor alle grondstoffen geldt het belang van autonomie, maar in nucleaire geneeskunde draait het om mensenlevens, waardoor de urgentie eens zo groot is.

Betere levenskwaliteit en gepersonaliseerde geneeskunde

Waarom zijn deze behandelingen efficiënter? Bij Targeted Radionuclide Therapy (TRT) navigeert een speciaal ontworpen molecule rechtstreeks naar een tumor en meteen eventuele uitzaaiingen. In zijn tocht sleept hij een radioactieve stof met zich mee. De molecule is in feite als een auto, uitgerust met GPS en aanhangwagen. Hij rijdt precies naar een tumor en zijn eventuele uitzaaiingen, en vervoert in zijn aanhangwagen een radio-isotoop. Eenmaal op zijn bestemming aangekomen, parkeert de molecule en start de radioactieve stof haar missie. En die missie is: de kankercellen héél precies en lokaal bestralen. Ze raken beschadigd, waardoor ze afsterven en de tumor zelf uiteindelijk krimpt. Het is millimeterwerk, het is precisiegeneeskunde. Voor patiënten vertaalt zich dat naar minder bijwerkingen en een betere levenskwaliteit. Met TRT betreedt kankerbestrijding een nieuw tijdperk waarin ze niet alleen doeltreffender is, maar ook persoonlijker en menselijker.